24 yıllık uzun bir sürecin ardından ilk çok partili ve aynı zamanda oldukça tartışmalı olarak nitelendirilebilecek seçimlerin gerçekleştirildiği Sudan’da ülkenin önde gelen gazetelerinden Sudan Tribune, Ulusal Kongre Partisi (NCP) ile Güney Sudan Halkı Özgürlük Hareketi’nin (SPLM) seçim sonuçlarını kabullendiklerini duyurdu.¹

Geçtiğimiz Salı Günü iki partinin temsilcileri arasında Juba kentinde yapılan görüşmeler olumlu geçerken, her iki taraf da birkaç gün içinde açıklanacak olan nihai sonuçları kabullenecekleri konusunda teyitte bulundular.

Buna göre seçimlerin zaten en büyük favorisi olan Ömer El- Beşir’in Ulusal Devlet Başkanı olarak görevinin başında kalması kesinleşti. SPLM Başkanı Salva Kiir ise Ulusal Devlet Başkanı Birinci Yardımcısı ve yarı özerk Güney Sudan Hükümeti Başkanı olurken, aynı zamanda ülkenin yerel ve ulusal meclis üyeleri ile yerel yöneticileri de belirlenmiş olacak.²

Buna karşın söz konusu seçimler, birçok nedenden dolayı çeşitli tartışmaları da beraberinde getirdi. Özellikle seçmenlerin %70’inin okur- yazar olduğu faktörü göz önünde bulundurulduğunda, seçim sistemindeki karmaşıklıkların ciddi sıkıntıları beraberinde getirmesi kaçınılmaz olmuştur.³ Bir diğer sorun ise ülkenin güneyindeki iletişim altyapısının eksik olmasından kaynaklanmıştır. Ülkenin güneyinde yağışların hayli yoğun olduğu bir dönemde seçmenler, zor şartlar altında sandık başına gitmek zorunda kalmış; birçok seçmen, isimlerini listelerde bulamazken, bazı yerlerde de seçimler için gerekli materyaller, seçim merkezlerine geç ulaşmış ve nitekim SPLM’nin itirazları üzerine söz konusu bölgelerdeki seçimler iki gün daha uzatılmıştır.

Darfur’daki siyasi partiler, Sudan Yasaları’nın bölgedeki silahlı çatışmalar nedeniyle söz konusu partileri seçim dışında bırakmasından dolayı seçimlerde yer alamazken, birçok aday ise 15.000 olan destek imzasını toplayamadığından seçimlerin dışında kalmıştır.

Öte yandan Afrika Birliği, Avrupa Birliği, Arap Ligi, Çin H. C., Rusya Federasyonu ve Japonya’nın yanı sıra ABD’li düşünce kuruluşu Carter Merkezi’nin de temsilcileri seçimlerde gözlemci olarak bulunurken, çok sayıda seçim gözlemcisi de yasa dışı faaliyetlerde bulundukları gerekçe gösterilerek kovulmuştur.
Muhalefet partileri, iktidardaki Ulusal Kongre Partisi’ni yıldırma politikası uygulamakla ve gece yarıları ülkenin kuzey bölgelerindeki oy kutularını değiştirmekle suçlarken; söz konusu itham, bazı uluslararası seçim gözlemcileri tarafından da doğrulanmıştır. Carter Merkezi de seçimlerin çok sayıda sorun ve yetersizlikten ötürü uluslararası standartlara ulaşmadığını belirtirken, AB delegasyonunun da dâhil olduğu bazı dış gözlemciler, güvenlik sorunu dolayısıyla özellikle Darfur’daki delegasyonlarını geri çekmek zorunda kalmışlardır. Sudan Ulusal Seçim Komisyonu ise Carter Merkezi tarafından yayınlanan raporun kabul edilemeyecek bir rapor olduğunu açıklamıştır.⁴

Buna karşın Arap Ligi, Afrika Birliği ve ülkedeki en büyük dış yatırımcı olan Çin H.C.’nin seçimlere ilişkin değerlendirmeleri olumlu yönde olmakla birlikte BM tarafından bu konuda henüz resmi bir açıklama yapılmamıştır. Bir diğer yandan Barack Obama Yönetimi ise özellikle geçtiğimiz on yıllık süreçte gerginleşen ABD- Sudan ilişkilerini yumuşatmak amacıyla daha yapıcı politikalar uygulamakta ve özel elçiler aracılığıyla doğrudan etkin ilişkiler kurmayı arzulamaktadır. ABD’nin özellikle El- Beşir Hükümeti ile gelecek Ocak ayında Güney Sudan’da yapılacak bağımsızlık referandumu konusunda birlikte çalışacağı yönünde söylentiler de gündeme gelmektedir.⁵

Bazı yerlerde seçimleri boykot kararı alan SPLM ise diğer muhalefet partileri tarafından seçimlere ilişkin tutumundaki çelişkiler ve Ulusal Kongre Partisi’nin yıldırma politikasına yeterli tepkiyi göstermediği gerekçesiyle eleştirilerin hedefinde yer alan bir diğer parti olmuştur.
2005 yılında imzalanan Kapsamlı Barış Anlaşması’nın da nihai hedefi olan Ulusal Kongre Partisi (NCP) ile Güney Sudan Özgürlük Hareketi (SPLM) arasındaki bir diğer ifadeyle Kuzey ile Güney arasındaki savaşın resmen sona ermesini ve uzlaşıya varılmasını çok önemli bir gelişme olarak değerlendirmek mümkündür. Buna karşın, gelecek yıl Güney Sudan’da yapılacak bağımsızlık referandumu öncesi Kuzey- Güney arasındaki sınırın kesin olarak belirlenmesi, bölgedeki petrol hâsılatının nasıl bölüşüleceği ve söz konusu bölgede yaşayanların hangi vatandaşlığa nasıl tabi olacaklarının belirlenmesi de en az referandumun sonucu kadar önemli hususlardır. Aksi takdirde referandum sonucu, yeni bir karmaşa yaratmaktan öteye gidemeyecektir.

Bugünlerde çeşitli gerekçeler öne sürerek uluslararası kamuoyunda seçim sonuçlarının meşruluk derecesini tartışmak bir yana söz konusu sürecin ardından yapılan seçimlerin, ülkedeki demokrasinin, barışın ve istikrarın tesisi açısından önemli bir kilometre taşı olduğu gerçeğini de geri plana atmamak gerekmektedir ki, çok sayıda gözlemci de iki parti arasında varılan mutabakatı, Sudan’ın geleceği açısından kritik bir adım olarak nitelendirmektedir.

TASAM Afrika Koordinatörü Ufuk TEPEBAŞ

¹https://www.sudantribune.com/spip.php?article34830Güney Sudan’daki her seçmen; Ulusal Devlet Başkanlığı, Güney Sudan ²Hükümeti Başkanlığı, Hartum’daki Ulusal Meclis, Juba’daki Güney Sudan Parlamentosu’nun yanı sıra yerel seçimler de dahil olmak üzere toplam altı oy kullanmıştır.
³Hartum’daki Ulusal Meclis, Juba’daki Güney Sudan Parlamentosu ve Devlet Yasama Meclisi için verilen oylar üç bölüme ayrılmaktadır. Buna göre, üyelerin %60’ı coğrafik bölge esaslı çoğunluklu seçim sistemine göre bölgesini temsil ederken, %25’i devlet düzeyinde parti listelerindeki bayan vekillerden nispi temsil sistemine göre, %15’i ise devlet düzeyinde parti listelerinden yine nispi temsil sistemine göre belirlenmektedir. Ayrıntılar için bkz. https://nec.org.sd/new/english/fact_sheet/3.pdf
³ Seçimlerdeki 12 Devlet Başkanı adayının 10’u bir siyasi partiye mensupken, 2’si bağımsız aday olarak yarışmıştır. Ayrıca söz konusu 12 adaydan yalnızca biri bayan olmuştur. Adaylar hakkında detaylı bilgi için bkz. https://nec.org.sd/new/english/tr/trse.pdf
⁴https://nec.org.sd/new/english/details.php?rsnType=1&id=57

⁵https://allafrica.com/stories/201004210010.html