Le continent africain, dans la phase actuelle de la mondialisation est confronté à plusieurs séries de crises récurrentes ; pauvreté et la faim à côté de la surconsommation et des gâchis. , la pandémie du VIH/Sida, l’épuisement des ressources naturelles, l’accroissement de la population, la migration forcée du fait des guerres en cours, les inégalités sans cesse croissantes entre les pays et à l’intérieur de chacun d’eux.
Les contraintes qui prévalent en Afrique se caractérisent par les éléments suivants :
- Les conflits et les tentatives de coups d’Etat pour de longues périodes (186 depuis 1956) qui ont affecté presque 61 % de la population.
- Absence de bonne gouvernance économique et politique et marginalisation de la société civile.
- Lourdes dettes et corruption persistante entravant tout processus de développement
Face à cette situation préoccupante et consciente du fardeau pesé sur le continent, l’UA n’a aménagé aucun effort pour jouer son rôle dans le processus du développement du continent à travers les différentes institutions et traités établis.
Le temps est aussi venu pour que l’Afrique revoit les politiques et stratégies qui n’ont pas généré le processus d’accumulation et le développement économique et essaie de combiner l’accroissement efficace ,l’égalité et la solidarité tout en assurant les droits humains et bien être et réduisant au maximum le niveau de la pauvreté qui sévit dans le continent. Plusieurs institutions régionales et internationales sont venues en aide pour réaliser cette aspiration.
Cinq ans après le lancement du NEPAD, l’Afrique est redevenue une priorité stratégique. La diplomatie internationale du Continent est réhabilitée. Elle est sollicitée et écoutée. Son potentiel énergétique est considérable (45 pays connaissent des prospections pétrolières). Son immense potentiel agricole fait l’objet d’un plan stratégique crédible. De 35 pays en guerre en 1995, notre Continent ne connaît plus que quatre foyers de tension (Côte d’Ivoire, Darfour, Ethiopie/Erythrée, Ouganda). Son renouveau est illustré par des associations et des ONG d’une vitalité interne et externe sans pareil. Sa population très jeune est de mieux en mieux formée. Enfin, nombres sont les pays où les libertés démocratiques ont été restaurées et maintenues sans aucun recours aux mécanismes sommaires du totalitarisme. Le principe de souveraineté nationale y appartient de plus en plus aux représentants des peuples ; La liberté et la pluralité des partis, à condition qu’ils respectent les principes de souveraineté nationale et de la démocratie, ne sont plus l’exception ; il est de plus en plus reconnu au pouvoir judiciaire de veiller au respect de la liberté individuelle. Elle retrouve une bonne santé économique et financière. L’activité économique progressé de plus de 5 pour cent depuis quatre ans. Malgré des difficultés persistantes pour certains pays, les perspectives sont plus favorables pour la plupart qu’elles ne l’avaient été depuis longtemps. Plusieurs facteurs sous-tendent ce redressement et pas uniquement l’expansion mondiale alimentée notamment par la hausse de la demande de produits de base et un relèvement de leurs cours. L’augmentation de l’aide, portée surtout par des allégements de dette et l’aide d’urgence est significative ; l’environnement macro-économique est l’amélioré et stabilisé. De façon générale, la croissance a été dopée par la mise en exploitation de nouveaux gisements pétroliers en Afrique australe et centrale, la reprise de la production agricole après la sécheresse qui a sévi dans certains pays d’Afrique australe, centrale et orientale en 2003 et un certain recul de l’insécurité. L’invasion de criquets en 2004, en Afrique du Nord et de l’Ouest notamment, a eu un impact plus faible que prévu. L’inflation est tombée à des planchers historiques, malgré l’envolée des cours du pétrole. La balance commerciale et les finances publiques se sont améliorées dans de nombreux pays, surtout chez les pays exportateurs de pétrole et de minerai. Ces évolutions sont timides mais elles sont là.
Saha araştırması üzerine şekillenmiş bu makale, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ni örnek olay incelemesi olarak ele alarak, çatışma ve çatışma sonrası toplumlarda, barışı, demokrasiyi ve adaleti sürdürme konusunda karşılaşılan sorunları araştırmaktadır. 2006 yılının başlarındaki üç ana gelişme, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki çalışmamı hızlandırmıştır: Göller Bölgesindeki şiddet seyrinin hızlı bir biçimde değişmesi, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin bağımsızlığından bu yana tarihi ilk seçimlerin yapılması ve suçluları adalete teslim etmek adına gerçekleştirilen yeni girişimler.
Geniş alana yayılmış çatışmanın tam ortasında, Demokratik Kongo Cumhuriyeti kendisini rahatsız edici şu soru serisiyle yüzleşmektedir: büyük ölçüde 250 etnik gruba bölünmüş bölgeler, şiddete, yolsuzluğa ve sefalete dayalı uzun geçmişleri ile demokrasiyi özümseyebilecekler mi ve bunun için etkin siyasi kurumlar kurabilecekler mi? Bireyler yaptıkları acımasızlıklardan sorumlu tutulabilecekler mi? Demokrasi ve adalet, uzun vadede sabit, dinamik bir ülke olmasına katkıda bulunabilecek mi? Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne stratejik önem vermek ve Afrika’nın ortasında on ülke tarafından çevrilmek, bunlar sadece bu ülke için geçerli sorunlar olmamakla birlikte Göller Bölgesi ve Afrika kıtasının bütünü için de geçerlidir.
Kongo’daki Çatışmanın Tarihsel Geçmişi
Doğu Kongo’daki son on yıl, birçok yerel, bölgesel ve uluslararası aktörlerle bağlantılı olarak hırs ve etnik düşmanlıklarla geçmiştir. Söz konusu dönem, Belçika Kralı II. Leopold’un 1885 yılında “Kongo’nun” sınırlarını yeniden düzenlediğinden bu yana insanların ve doğal kaynakların acımasızca sömürüldüğü yüzyılın takipçisi olmuştur. 1960 yılında Belçika’nın Kongo’nun bağımsızlığını tanımasından sonra, ulusal liderler hasas bir ülke miras bırakmıştır. Ülkenin zayıf noktalarını güçlendirme adına, 1965 yılında General Joseph-Désiré Mobutu, Kongo’da kontrolü ele geçirmiş, kendini başkan olarak ilan etmiş ve 1971 yılında ülkeyi Zaire olarak yeniden adlandırmıştır. Orta Afrika’daki komünizme karşı siper olarak, Batı tarafından, desteklenen Mobutu, kişisel servet biriktirerek, ülkeyi iflasa sürükleyen geniş bir kleptokrasi oluşturmuştur.
Bu makaleyi yazmaktaki amacım, Afrika mücadeleleri ve politikalarının batı literatüründeki algılanışında hissedilen afro-pesimizmin maskesini düşürmektir. Afrika’nın yoksulluk ve iç çatışmalarla yoğrulmuş karanlık bir kıta olarak kabul edildiği ve istikrarsızlık ve ekonomik yoksunluk hususlarında bir metafor olarak kullanıldığı apaçık bir gerçektir. Soğuk Savaşın bitiminin tansiyonları düşürmesi ve üçüncü demokratikleşme dalgasının arasına “barış rantı” eklemesi beklentilerine rağmen Afrika’nın hala bu şekillerde anılması Chinua Achebe’nin things fall apart the center cannot hold (her şey dağılır, merkez tutamaz) sözünü ve Fukuyama’nın tarihin sonu tezini hatırlatmaktadır. Sonuç olarak Afrika silah, AIDS, uyuşturucu, yozlaşmış gençlik, eğitimsiz toplumsal güç ve kleptokratlar pazarı olarak algılanmaktadır. Ancak Afrika doğal kaynakları ve terörizmle mücadelesi ile modern dünyaya tanıtılması gereken bir yerdir.
1960 ve 1990 yılları arasında, kıtada 80 kanlı hükümet değişimi olmuştur. 1998 yılının sonuna kadar, 48 SSA ülkesinin yalnızca %39’u siyaseten istikrar ve iyi yönetim elde edebilmiş, %23’ü politik kriz ve türbülans yaşamış ve %38’i ise çeşitli silahlı çatışma ve iç savaşlar geçirmiştir. Sudan, Somali, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Fildişi Sahili hala politik çatışmalarla mücadele etmektedir. Ancak Afrika’da, barış - güvenlik gündemi ve kurumları sayesinde iyi bir yönetim sergileyen ve çatışmaları başarılı bir şekilde bastıran ülkelerin sayısındaki artış göz ardı edilemez. (Örneğin Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Ruanda)